Plezier in presteren
Een paar dagen voordat Liesette Bruinsma op trainingskamp naar Turkije gaat, vindt dit interview telefonisch plaats. Liesette woont in Amersfoort, dichtbij het zwembad. Vanwege de afstand, bellen we met elkaar. Op basis van het gehoor probeer ik een voorstelling van Liesette te maken en mij in te leven. Want het gehoor is voor haar ook de manier om een eerste indruk te krijgen. Ik luister naar een gedreven, energieke vrouw, die graag vertelt over het zwemmen. Haar passie: ‘Want,’ zegt Liesette, ‘als ik niet geniet, is het niet vol te houden.’ Liesette neemt mij mee in haar zoektocht naar de beste prestatie.

Pieken op het juiste moment
Twee keer per dag is Liesette in het zwembad te vinden: ‘Eerst een halfuur landtraining als voorbereiding op het zwemmen en daarna twee uur zwemtraining. Allrounder Liesette is op meerdere afstanden en disciplines actief. ‘Maar we trainen niet specifiek op de afstanden, meestal een gedeelte ervan.’ Sprint is makkelijker, de langere afstanden worden afgewisseld in verschillende snelheden. ‘Je geeft je lichaam zo veel verschillende prikkels, waardoor je verschillende systemen activeert en triggert. Daarnaast hebben we veel wisselingen in slagen.’ Zo worden de afstanden soms alleen met de armen of benen gezwommen.

Om te kunnen pieken in Tokyo is de opbouw van trainingen erg belangrijk. ‘Nu is het vooral technisch goed werken en kwaliteit leveren, in Turkije zetten we de puntjes op de i.’ De trainingen worden langzaam afgebouwd, want zij moet genoeg energie overhouden voor de Spelen. Liesette probeert de balans te vinden, want de snelheid wil ze er uiteraard niet verliezen. Daarom racet ze in Turkije ook, vertelt Liesette: ‘Het lichaam is van nature lui, zo gauw het lichaam niks meer doet, wil het ook minder.’

Deze tweede Paralympische Spelen zijn in veel opzichten anders dan de eerste. Corona heeft natuurlijk invloed. Er is geen familie die haar kan toeschreeuwen en door de maatregelen heeft Liesette ook een andere voorbereiding. Toen alles dicht was, heeft ze zelf een tijd bij kennissen gewoond om in de jacuzzi te trainen. Alles om zichzelf te ontwikkelen. Dat moet ook wel, want de eerste keer was Liesette een grote verassing. Nu is er geen blinde zwemster, die haar niet kent. In de tussentijd is de parasport zelf ook erg ontwikkeld. Dit houdt in dat het niveau hoger geworden is. De wereldrecords die Liesette heeft, zijn dichterbij gekomen en één is zelfs verbeterd. ‘Je moet de Chinezen ook nooit onderschatten. Maar ik ben Liesette Bruinsma en ik zal laten zien wat ik kan!’

Hoe ontwikkelt een topsporter zich?
Topsporters ontwikkelen zich door haar eigen beeldmateriaal te analyseren, hoe doe je dat als je niks ziet? Liesette vertelt dat er ook wel met videobeelden gewerkt wordt, maar dan door haar coaches. In woord en gebaar brengen zij op Liesette over hoe zij haar slag kan perfectioneren. Dit doet ze bijvoorbeeld door de hand van Liesette te pakken en haar te laten voelen wat ze doet en hoe het beter kan. Daarnaast wordt ook communicatie gebruikt om te omschrijven hoe ze iets moet doen. Daarin moet haar coach ook creatief zijn: “Ik moest een vlinderslag doen en toen zei mijn coach: ‘Doe maar een Arend na,’ toen zei ik, ‘dan moet je mij eerst maar eens uitleggen wat een Arend doet, want die heb ik nog nooit gezien.”  

Daarnaast kun je woorden op verschillende manieren interpreteren. ‘Als ze zeggen doe de handen omhoog, dan kan het via de zijkanten of de voorkant, maar beiden zijn volgens de uitleg goed.’ Liesette geeft aan dat het wel scheelt dat ze als meisje nog 15% kon zien. Zo heeft ze een beetje een idee van de slagen. ‘Het is best wel moeilijk voor iemand die nog nooit gezien heeft om een borstcrawl uit te leggen.’ Liesette weet nog dat je met de borstcrawl een rondje draaien met je handen. Ze heeft de grove bewegingen nog wel gezien. Daarnaast is de stap om te gaan zwemmen makkelijker doordat ze destijds iets kon zien. ‘Anders was het best wel eng. Ik ben wel vertrouwd geraakt met water en wedstrijden en wist wat de mogelijkheden waren.’

Positieve zelfspraak 
Bij de vraag of er ook voordelen zijn doordat Liesette blind is, is ze even stil. ‘Mensen vragen altijd naar de nadelen.’ Na een kort moment van nadenken vertelt Liesette dat ze als mensen sowieso meer moet vertrouwen op anderen. ‘Eigenlijk moet je altijd vertrouwen hebben. Als ik in de supermarkt ben en ik vraag om een pak melk, dan ga ik er niet vanuit dat ik thuis kom met een pak yoghurt.’ Daarnaast benoemt de twintigjarige Liesette het waarderen van wat ze wel kan. ‘Niet alles is vanzelfsprekend. Alsof je alleen zonder handicap gelukkig kunt zijn! Dat is een beetje het ideaalbeeld dat we tegenwoordig hebben. Ik denk dat ik nu meer bereikt heb dan dat ik zonder handicap… of nou ja dat weet je niet. Maar als ik kijk wat ik meegemaakt heb! Zonder handicap zou ik niet op de Paralympische Spelen staan, zo is het wel.’ Zegt Liesette overtuigend. Ze vergeet hierbij haar eigen kwaliteiten even, Liesette lacht als ik dat opmerk. ‘Dat is ook wel waar.’

Een Olympische gouden medaille winnen 
Doordat Liesette niks ziet, mist ze ook veel prikkels. Dit zorgt ervoor dat ze meer gefocust is op andere zintuigen, zoals het gehoor. En omdat ze minder prikkels heeft, is ook minder snel afgeleid. ‘Ik zie niet wat er om mij heen gebeurt, daardoor zwem ik mijn eigen race. Of de concurrentie voor of achter mij zwemt? Ik zie het niet.’

De voordelen wegen voor Liesette zo zwaar dat ze in een eerder interview aangaf dat ze liever goud won dan dat ze weer kon zien. ‘Kopt dat?’ ‘Ja,’ zegt Liesette vol overtuiging: ‘Wie zegt dat ik dan gelukkiger ben? Ik ben het nu gewend om met mijn handicap te leven. Ik kan andere mensen vragen als ik iets niet kan vinden en mensen stoppen voor mij als ik aan het wandelen ben. Moet je je voorstellen als ik weer kan zien? Als ik dan op straat mijn vader tegen zou komen, dan zou ik hem niet herkennen. Het lijkt wel heel mooi, maar ik moet dan heel veel dingen opnieuw leren.’

Na dit antwoord komt dan ook de vraag of Liesette nu gelukkiger is met goud? Ook nu is er weer een duidelijke ‘Ja’ te horen. Niet alleen door de medaille, maar ook door de ervaringen daarna. Liesette zat in het live-programma van Humberto Tan en mocht bij de koning op bezoek komen. Natuurlijk kan ze niet weten hoe gelukkig ze zou zijn zonder goud, maar de gouden medaille brengt ook een gouden randje aan haar leven: ‘Het geheel, naar goud toewerken, goud winnen en de waardering en ervaring die ik als mens en als topsporter gekregen heb, dat heeft mij gelukkig gemaakt. Dat ik daar nu weer naartoe mag werken, dat vind ik fantastisch!’ Sluit Liesette enthousiast af.

Leervermogen en plezier 
Een paar weken later heb ik weer contact met Liesette. Een aantal uur na haar afsluitende race, hebben we contact. Liesette heeft haar tweede Paralympische Spelen met twee keer zilver afgesloten. Het waren leerzame dagen, waarin Liesette zichzelf meerdere keren tegenkwam. ‘Ik stond nu als regerend paralympisch kampioen op het blok, daardoor had ik het gevoel dat ik dat weer waar moest maken.’ Liesette ervoer een andere druk en vond het lastig om daar mee om te gaan. Daarnaast waren er ook grote verschillen in tijden, bijvoorbeeld met de jonge Pagonis op de 400 meter vrij. Maar Liesette laat zich hier niet door ontmoedigen: ‘Ja, de verschillen waren groot, maar ik denk dat dat mij juist motiveert. Er moet veel gebeuren om haar te verslaan. Natuurlijk wil je de beste van de wereld worden, maar ik zwem ook omdat ik het leuk vind om het beste uit mijzelf te halen. En ik denk dat ik nog wel veel progressie kan maken.

Primeur
Na een vierde plek op de 50 meter vrij, kwam er al vrij snel een extra nieuwsitem op NOS.nl. De finale moest over! Dit was nog niet eerder gebeurd, Liesette vertelt hoe dit tot stand kwam. ‘Na de race, bespraken we dit met beelden van mijn analist. Zij zagen dat ik helemaal naar rechts ging, vol de lijn in, en vroegen mij: ‘Wat gebeurde er?’ Ik dacht dat er een andere zwemmer in mijn baan was, want ik voelde haar hand en niet de lijn. Dat was ook op de beelden te zien. Dan wordt er een protest ingediend bij de officials. Je geeft aan dat je het niet eens bent met het verloop van de finale en op welke punten je protesteert. Zij gingen de beelden ook bekijken en hielden de regels erbij om een beslissing te kunnen maken. Daar was ik niet bij hoor, ik was toen bezig met de cooling-down.’ Nadat het besluit genomen was dat de finale over moest, hadden de andere landen nog een halfuur de tijd om erop te reageren. Dat gebeurde niet en zo ging de finale over. Liesette haalde op de tweede finale van de 50 meter vrij wel een pr.

Omgaan met tegenslagen
Ondanks haar pr, werd ze vierde. Net naast het podium, dit gebeurde met haar res. 4^e en 5^e plek ook op de 200 m wissel en 100 m school. Dit was een domper en anders dan haar medailleregen in 2016. Liesette moest de knop omzetten, hier had ze haar strijdlust voor nodig: ‘Het was een teleurstelling dat ik geen medaille haalde op afstanden waar ik zo hard voor getraind had.’ Veel tijd om de teleurstelling te verwerken had Liesette echter niet. De dag erna stond er al weer een andere afstand op het programma. ‘Ik ging daar weer vol voor. Ik hield me vooral bezig met wat wel goed ging en wist dat ik nog niet klaar was. Daarnaast hebben alle positieve reacties van mijn omgeving mij wel erg geholpen.’ Elke race is een nieuwe wedstrijd en moet opnieuw gewonnen worden. Liesette sloot haar Spelen met een bijzondere en een dierbare medaille af:

De gedachte dat dit haar laatste kans is, heeft ze met het horen van het startschot verdreven. De splitsecond tussen het moment dat haar tenen het blok verlaten en haar vingertoppen het water raken, is er maar één focus: Haar taak. De afsprong gaat direct over in het vinden van de goede slag. Een perfecte rotatie in haar armen. Met de overhaal glijdt ze zo lang mogelijk door het Japanse water. Haar voeten zoeken het wateroppervlak voor de juiste balans. Na de koprol voor het laatste keerpunt, gaat de knop om. Ze zwemt met haar hart, op wilskracht. Ze gooit alles in deze éne baan. Jullie zijn nog niet van mij af! Ik kom terug!

Dit verhaal is geschreven door Harmke van der Werf en ook uitgebracht door Op ‘e Skille.