Daar sta je dan, omringd door drie latten van aluminium, het koude wit gekalkte gras maakt contact met de noppen van je schoen. Voor je zie je een vette plas met modder en weer verder hollen 20 man achter een bal aan om deze vervolgens langs jou proberen te schieten. Ik heb het hier over de doelman, de keeper, de doelverdediger, de sluitpost, de heerser over het vijfmeter gebied. In feite ben je een individuele sporter die het teambelang dient. Zoals de regisseur van de 2doc documentaire ‘Keepers’, Johan Kramer, het duidt: “Keepers zijn toch redelijk rare personages op een voetbalveld.” Is een keeper wel zo alleen? Is de keeper niet een veel betere teamspeler dan een rechtsbuiten die alleen voor zijn eigen actie en kans gaat? De Poolse keeper Mateusz Górski voelt zich juist heel erg onderdeel van het team, want zijn taak is om voor het team te werken.

In dit blog probeer ik inzicht te geven in de psychologie van de keeper. Marco Bizot, keeper van AZ Alkmaar, zegt het volgende hierover: “Het vak van een keeper bestaat voor tachtig procent uit mentale weerbaarheid. Als dat op orde is, je vertrouwen hebt en je je goed voelt, dan komt die andere twintig procent die je nodig hebt om te shinen vanzelf wel.” Wat maakt een keeper bijzonder in het veld?

Je dient snel te kunnen handelen binnen een mum van tijd. Als keeper beslis je in een split second of je een bal bovenhands of onderhands pakt. Kies je ervoor om een hoge bal te benaderen met een zweefduik of zet je op de grond een paar stappen richting de hoek om de bal dan uit de lucht te plukken? Kom je uit je doel bij een hoge bal of blijf je liever veilig staan? Dit zijn allemaal keuzes die heel snel door je hoofd schieten. Een keeper kan met de juiste focus de juiste beslissing nemen door zulke wedstrijdmomenten in de (keepers)training in te bouwen. Je dient je aandacht te richten op ‘de volgende bal’. Deze focus zorgt ervoor dat afleidende gedachten geen kans krijgen. Zo kom je in de wedstrijd nooit voor échte verrassingen te staan.

Je kan goed omgaan met je belangrijkste tegenstander, namelijk jezelf. Als keeper ben je driekwart van de wedstrijd alleen in de zestien met jezelf, je eigen gedachten en overwegingen. “Sta ik nu niet te ver voor mijn goal?” “Hoe zorg ik er straks voor dat de trainer mij een compliment geeft?” “Hoe snel ben ik straks terug op de lijn bij een counter?” “Ga ik straks samen juichen met het team als we scoren?” Dit soort gedachten zoeven in korte tijd door je hoofd als je het spel van je teamgenoten aanschouwt. Vanuit mijn eigen ervaring als keeper weet ik hoe het is om razendsnel keuzes te moeten maken. Niets is zo vervelend om bij een corner uit je doel te komen, verkeerd timend de bal volledig missen en vervolgens de bal terug te vinden in het net en bakken met kritiek om je oren te krijgen van teamgenoten. Een dergelijke fout kan veroorzaakt worden door een kort moment van afleiding. Ikzelf stond bij de pupillen altijd te kijken wat er op het veld naast me gebeurde.

Maar wat doe je als de stress van afleidende gedachten de bovenhand krijgen? Een strategie om stress te tackelen is om de afleidende gedachten eerst op te merken. Vervolgens kan je de stress accepteren en daarna kan je de stress een taak geven, bijvoorbeeld focus je op de bal, om deze af te leiden van de situatie. Je kan deze techniek ook vormgeven in een ‘als-dan redenering’. “Als ik dreig mijn aandacht te verliezen en daardoor in de stress te schieten, dan zorg ik ervoor dat mijn volledige aandacht is bij het volgen van de bal.” Dit klinkt makkelijk, maar ik heb er zelf een aantal jaar over gedaan.

Daarnaast heb je als keeper een sleutelrol in het veld. De Poolse keeper Mateusz Górski omschrijft deze rol als volgt: “Als een centrale verdediger een fout maakt, staat er een keeper achter hem om deze fout nog te herstellen. Als een keeper een fout maakt, is het negen van de tien keer een doelpunt.” Dit zei mijn eigen trainer uit de C2 (J015-2) precies zo. Als je keer op keer het proces in gaat van een fout maken dan leer je op een gegeven moment hier beter mee om te gaan. Namelijk, als je als keeper een fout maakt, is het logisch dat je een doelpunt tegen krijgt. Accepteer de fout, leer ervan en richt je aandacht op de volgende bal.

Wie kan een keeper nou beter observeren dan de keeperstrainer? Om de visie van een coach te begrijpen, ben ik het gesprek aan gegaan met Henry Pugh. Hij is ex-keeper uit de Engelse Championship en heeft nu zijn eigen keepersacademie waar jongetjes uit heel Engeland naar toe komen om gerichte keeperstraining te krijgen. De academie is opgericht om de simpele reden dat keepers in de amateurjeugd in Groot-Brittannië geen keeperstraining krijgen naast de trainingen met hun eigen team. Pugh werkt tevens samen met een sportpsycholoog om de jongetjes van de juiste begeleiding te voorzien. Volgens Pugh is dit essentieel voor de ontwikkeling van een keeper. Topkeepers als Kasper Schmeichel en Alisson Becker, respectievelijk spelend bij Leicester City en Liverpool FC, werken wekelijks met een sportpsycholoog die hen voorbereidt op grote wedstrijden. In Engeland is het hebben van een sportpsycholoog één van de normaalste zaken in het leven. Pugh omschrijft het als volgt: “Als je werkt met een sportpsycholoog heb je geen probleem, nee! Je werkt met een sportpsycholoog omdat je het maximale uit jezelf wilt halen en je wilt ontwikkelen tot de beste versie van jezelf als keeper.” Wat mij betreft kan deze quote niet beter omschreven worden als de stappen die wij, in Nederland, nog zullen en moeten maken op het gebied van sportpsychologie.

Tot slot, omschrijft Johan Kramer de essentie van het keeper-zijn als volgt: “In het omgaan met tegenslagen zijn keepers bedreven. Ik ben van mening dat iedereen in zijn/haar leven een tegendoelpuntje te verwerken krijgt. De mens staat in feite ook op doel, een net iets te groot doel. Keepers leren in het bijzonder goed om te gaan met tegendoelpuntjes in het leven.”