Na het lezen van de blog ‘de strijd tussen optimisme en pessimisme’ weet je beter hoe je verstand werkt en weet je dat je brein bestaat uit een Mens (je rationele brein) een Chimp (je emotionele brein) en een computer (je automatische piloot en geheugen). Het doel is dat jij als Mens en je Chimp naast elkaar staan en zo goed mogelijk samenwerken. Hierdoor kan jij een gelukkiger en succesvollere sporter worden. Tijdens trainingen, wedstrijden en/of in de huidige coronacrisis merk je echter dat jij en je Chimp soms tegenover elkaar staan en in gevecht zijn. In deze blog lees je hoe jij, aan de hand van vier stappen, vrienden kan worden met je Chimp.  

Stap 1: Signaleer wie de leiding heeft
De eerste stap is dat je signaleert wie de leiding heeft: de Mens of de Chimp. Daarvoor kun je jezelf de simpele vraag stellen: ‘Wil ik….?’, waarna je vervolgens de zin zelf afmaakt. Voorbeelden zijn: ‘Wil ik boos zijn op de situatie die het coronavirus veroorzaakt?’ of ‘Wil ik schreeuwen tegen de scheidsrechter?’ of ‘Wil ik bang zijn om te falen?’ of ‘Wil ik trots zijn op mezelf als ik een goede wedstrijd heb gespeeld ook al heb ik verloren?’ of ‘Wil ik vriendelijk zijn richting mijn concurrent?’.

Als je antwoord ‘nee’ is betekent dit dat je Chimp aan het roer staat. Is het antwoord ‘ja’ dan ben jij, de Mens, aan de leiding. Het gaat bij deze stap niet om goed of fout, maar het helpt je om het verschil te leren herkennen tussen de Mens en de Chimp.  

Stap 2: Snap hoe het brein informatie ontvangt
In de hersenen werkt het zo dat alle informatie uit het dagelijks leven eerst aankomen in het limbisch systeem, bij de Chimp dus. Als de Chimp zich zorgen maakt, blijft het bloed naar het limbisch systeem stromen en neemt hij zijn eigen beslissingen. De Chimp vertelt ons dat we honger hebben, moeten gaan slapen en zin hebben in seks. Hij waarschuwt ons voor gevaar en hoe we daar mee om kunnen gaan, wat leidt tot een neiging om impulsief te denken en te reageren. Ook tijdens trainingen en wedstrijden. In het volgende voorbeeld lees je hoe je Chimp kan reageren op een beslissing van de voetbalscheidsrechter zonder VAR.  

Jij bent aan het verdedigen en de tegenstander komt op je afgestormd. Jij maakt een prachtige tackle op de bal en tegelijkertijd komt je tegenstander hard ten val. Jij weet direct dat hij een schwalbe maakt en een penalty probeert uit te lokken. De scheidsrechter fluit en wendt zich tot jou. Hij trekt direct een gele kaart. Je snapt er niks van en je Chimp ervaart onrecht. Je loopt boos naar de scheidsrechter toe en schreeuwt: “ik deed niks! Ik raakte hem niet eens aan. ” De scheidsrechter is niet gediend van jouw gedrag en trekt een rode raakt. Nu is je Chimp woest. Je verlaat het veld en onderweg naar de kleedkamer trap je de bidons omver en slaat op de dug-out. 

Dit is een voorbeeld van hoe je Chimp kan reageren. Jij hebt ook zo je eigen reacties op dreigende situaties. Doordat de input uit de omgeving eerst bij de Chimp terecht komt en hij een inschatting maakt van de situatie lijkt het alsof jij als Mens niet verantwoordelijk bent voor het gedrag van de Chimp. Het is immers de Chimp die koos voor een reactie. Maar niets is minder waar. Het klopt dat de Chimp als eerste een inschatting maakt van de situatie, maar uiteindelijk doet de Chimp alleen een aanbod van gedragingen, gevoelens en gedachten en geen bevel. Jij als Mens maakt uiteindelijk de beslissing. Je hoeft deze emotionele reactie van de Chimp dus niet uit te voeren, jij hebt dus altijd een keuze. 

Stap 3: de Chimp eerst kalmeren en dan vrienden worden
Voordat je vrienden probeert te worden met je Chimp is het noodzakelijk om hem eerst te kalmeren door hem stoom te laten afblazen. Lees in de blog ‘Eerst boos zijn, accepteren komt daarna wel’ hoe je dat doet. Nadat de emoties zijn gezakt en je Chimp vermoeid is door het houden van een tirade kan je de Chimp verder kalmeren door hem met feiten, logica en waarheden aan te spreken. Misschien herken je het wel dat wanneer je stoom hebt afgeblazen je veel rationeler en objectiever naar een situatie kan kijken. Dat is het moment om met je Chimp in gesprek te gaan. Maar wat zijn nu dingen die je kan zeggen? Houd in je achterhoofd dat het om feiten gaat. Voorbeelden die de voetballer van hierboven tegen zijn Chimp kan zeggen zijn: ‘sport is vaak oneerlijk’, ‘de scheidsrechter moet in een paar seconde beslissen en dat is niet altijd de juiste beslissing’, ‘Ik ben een volwassen voetballer en ik leer van deze consequentie’ of ‘mensen maken eenmaal fouten’.

In sommige gevallen is er geen tijd om stoom af te blazen en een gesprek aan te gaan met je Chimp. Daarom is er nog een derde methode om je Chimp op een korte termijn te managen: geef hem bananen. Door een Chimp een banaan te geven wordt hij afgeleid van de situatie. Je verschuift als het ware je focus naar nieuwe input. De voetballer had zichzelf bijvoorbeeld kunnen afleiden door zich te focussen op zijn ademhaling of hij had naar een teamgenoot of trainer kunnen lopen in plaats van zich bezig te houden met de gele kaart die de scheidsrechter trok. Voor situaties die regelmatig voorkomen kan je vooraf al een afleidende banaan bedenken door de zin ‘Als…, dan….’ in te vullen. Voorbeelden hiervan kunnen zijn: ‘Als ik angst ervaar om te vallen met de fiets, dan focus ik mij op het punt waar ik naartoe wil sturen’  of ‘Als ik voel dat ik boos wordt op de scheidsrechter, dan loop ik naar een teamgenoot’ of ‘Als ik mij gespannen voel voor een wedstrijd, dan adem ik drie keer in en drie keer uit’ of ‘Als ik in paniek raak, dan focus ik mij op mijn taak’. Welke bananen geef jij aan jouw Chimp? 

Stap 4: Jezelf ontwikkelen
In de vorige drie stappen leer je vooral je Chimp kennen en managen. In deze stap gaat het om jou als Mens. Jij hebt de behoefte om jezelf, als mens en sporter, te ontwikkelen. Je hebt de drive om vandaag beter te zijn dan gisteren. Luister niet alleen naar de behoefte en driften van je Chimp, maar ook naar wat jij wilt. Stel jezelf een doel en ga op zoek naar waar jij plezier in hebt. YAAP zal in een andere blog dieper ingaan op dit thema.

Vanaf nu weet jij hoe je vrienden kan worden met je Chimp en dat jij altijd een keuze hebt. Kies je voor chimpansee-gedrag of voor de manier waarop jij je als Mens wilt gedragen. Om je Chimp te leren managen hebben we voor jou de opdracht ‘Ik kan mijn eigen Chimp managen’ bedacht.

Heb je nog aanvullende vragen, neem contact met YAAP op. Dit kan direct via de mail of via het contactformulier op de website. Je kunt ons vanaf nu ook volgen op LinkedIn, Instagram en Facebook. Hierdoor blijf jij als sporttalent op de hoogte van de volgende tips die wij aan jou gaan geven. Hou ons via sociale media op de hoogte aan welke tips jij als sporter nu behoefte aan hebt.